واحد شماره 9 طرح كرامت

امر به معروف و نهي از منكر

فعاليت شماره يك : قــصــــــه

عنوان قصه : پير و كودكان

- نگاه كن برادر، مى بینى چه كار مى كند.

- آن پیرمرد را مى گویى؟

- آرى ، كارش اشتباه است، نه؟

- راست مى گویى، اما چگونه او را آگاه كنیم؟

- اگر به طور مستقیم به او بگوییم از ما كه مثل نوه هاى او هستیم قبول نخواهد كرد، شاید هم ناراحت شود و براى همیشه خاطره تلخى از وضو در ذهنش باقى بماند.

- نكند كلام ما را توهین و تحقیر بشمارد؟ آن وقت لج بازى مى كند و هیچ گاه راه وضوى صحیح را نمى پذیرد.

فكرى به ذهنم رسید، بیا در گوشت بگویم.

دو نفرى به نزدیك آن پیرمرد رسیدند ، طورى وانمود كردند كه با هم اختلاف دارند ، یكى مى گفت ((وضوى من صحیح است)) و آن دیگرى در جوابش مى گفت ((وضویى كه من مى سازم كامل تر و بهتر است.))

و سرانجام توافق كردند در حضور پیرمرد وضو بگیرند تا او داورى كند. هر دو وضوى صحیح و كاملى گرفتند. پیرمرد هر چه دقت كرد اشتباهى در وضوى آن دو ندید. پى به اشتباه خود برد، فهمید كه هدف این دو نوجوان با ادب چیست، گفت: ((بچه ها، وضوى هر دو شما صحیح است، وضوى من اشتباه بود و شما مرا به اشتباهم آگاه كردید.))

همسر پیرمرد كه آن طرف تر بود به نزدیك آنها آمد و با دیدن بچه ها آنها را شناخت. پیرمرد وقتى فهمید آن دو نوجوان آگاه و باادب، حسن و حسین، فرزندان (علي علیه السلام) هستند، اشك شوق در چشمانش حلقه زد و گفت:

((از شما ممنونم كه وضوى صحیحى را به من آموختید، جانم به فدایتان، پدر و مادرم به فداى جد بزرگوارتان كه به حق، معلم امت هستید.))

بحارالانوار، ج 43، ص 319

یک درس از این داستان

برای امر به معروف و نهی از منکر باید به دنبال راه های ابتکاری و جذاب که تأثیرگذاری را بیشتر می کند و آفات این کار را از بین می برد باشیم.

فعاليت شماره 2 : شعــــر

 عنوان شعر : : پيوند خاكستري

مصطفي رحماندوست

فعاليت شماره 3 : جمع آوري احاديث

حضرت محمد (ص) :

-         هر كس از شما منكرى ببيند بايد با دست و اگر نتوانست با زبان و اگر نتوانست با قلبش آن را تغيير دهد، كه پائين‏ترين درجه ايمان همين (تغيير قلبى) است.

-         تا زمانى كه مردم امر به معروف و نهى از منكر نمايند و در كارهاى نيك و تقوا به يارى يكديگر بشتابند در خير و سعادت خواهند بود، اما اگر چنين نكنند، بركت‏ها از آنان گرفته شود و گروهى بر گروه ديگر سلطه پيدا كنند و نه در زمين ياورى دارند و نه در آسمان.

-         هرگاه (مردم) امر به معروف و نهى از منكر نكنند، و از نيكان خاندان من پيروى ننمايند، خداوند بدانشان را بر آنان مسلّط گرداند و نيكانشان دعا كنند امّا دعايشان مستجاب نشود .

-         امر به معروف و نهى از منكر نكند مگر كسى كه سه خصلت در او باشد: در امر و نهى خود مدارا كند، در امر و نهى خود ميانه‏روى نمايد و به آنچه امر و نهى مى‏كند، دانا باشد .

-         کسی که امر به معروف می کند باید این کار را به روش خوبی انجام دهد.

-         يارى رساندن به ستمديده و امر به معروف و نهى از منكر جهاد در راه خداست.

-         هر كس امر بمعروف و نهى از منكر نمايد، جانشين خدا در زمين و جانشين رسول اوست.

حضرت علي (ع) :

-         همه كارهاى خوب و جهاد در راه خدا در برابر امر به معروف و نهى از منكر چون قطره‏اى است در درياى عميق.

-         امر به معروف و نهى از منكر نه اجلى را نزديك مى‏كنند و نه از روزى كم مى‏نمايند، بلكه ثواب را دو چندان و پاداش را بزرگ مى‏سازند و برتر از امر به معروف و نهى از منكر سخن عادلانه‏اى است نزد حاكمى ستمگر.

-         هر كس امر به معروف كند به مؤمن نيرو مى‏ بخشد و هر كس نهى از منكر نمايد بينى منافق را به خاك ماليده و از مكر او در امان مى‏ ماند.

-         كسى كه منكَر را با قلب و دست و زبانش انكار نكند، مرده‏اى است ميان زندگان.

-         همه كارهاى خوب و جهاد در راه خدا در برابر امر به معروف و نهى از منكر چون قطره‏اى است در درياى عميق.

امام باقر(ع) :

-         خداى تعالى به شعيب پيامبر وحى فرمود كه: من صد هزار نفر از قوم تو را عذاب خواهم كرد: چهل هزار نفر بدكار را، شصت هزار نفر از نيكانشان را. شعيب عرض كرد: پروردگارا! بدكاران سزاوارند اما نيكان چرا؟ خداى عزوجل به او وحى فرمود كه: آنان با گنهكاران راه آمدند و به خاطر خشم من به خشم نيامدند.

-         امر به معروف و نهى از منكر راه و روش پيامبران و شيوه صالحان است و فريضه بزرگى است كه ديگر فرايض به واسطه آن بر پا مى‏شود، راه‏ها امن مى‏گردد و درآمدها حلال مى‏شود و حقوق پايمال شده به صاحبانش برمى‏گردد، زمين آباد مى‏شود و (بدون ظلم) حق از دشمنان گرفته مى‏شود و كارها سامان مى‏پذيرد.

فعاليت شماره 4 : بيان نمونه هايي از امر به معروف و نهي از منكر بزرگان دين

1-   کار بهتر است یا گدایی؟

روزی گدایی از پیامبر کمک خواست. پیامبر فرمود: « واقعا می خواهی کمکت کنم؟»

گفت: « بله. »

پیامبر (ص) پرسید: « در خانه ات چه داری؟»

مرد فقیر گفت: « یک ظرف برای آب و غذا و یک قطعه پارچه که حوله و لحاف من است.»

پیامبر فرمود تا وسایل را نزدش بیاورند.آنگاه آنها را به یارانش نشان داد و گفت: « آیا کسی هست که اینها را از من بخرد؟»
یک نفر گفت: « اگر چه کهنه و بی ارزشند ;اما چون شما فروشنده اید ، من آنهارا به دو درهم می خرم.»

پیامبر (ص) به مرد فقیر گفت: « با یک درهم غذا بخر تا گرسنه نباشی و با یک درهم دیگر طناب بخر و به صحرا برو ، چوب هیزم جمع کن و بیار در بازار بفروش تا خدا به کارت برکت دهد. »

مرد فقیر به ناچاری پول ها را گرفت و قول داد تا طناب بخرد و هیزم جمع کند و بفروشد .

سپس خداحافظی کرد و رفت. دو هفته بعد پیامبر او را دید و احوالش را پرسید. مرد با

خوشحالی گفت: « از آن روز تا به حال علاوه بر خرج خانه 15 دینار هم پس انداز کرده ام! »

پیامبر دستی بر شانه اش زد و فرمود: « حالا خودت بگو این کار بهتر است یا گدایی؟! »

2-  تو بهتر باش

یک روز مردی به پیامبر (ص) گفت: « همه ی فامیل با من قهر کرده اند.اجازه

می دهید که من هم رابطه ام را با آنان قطع کنم؟»

پیامبر (ص) فرمود: « نه چون دشمنی ها بیشتر می شود و خداوند همه ی شما را به حال خود رها می کند. »

آن مرد پرسید: « پس چه کنم؟ »

پیامبر فرمود: «‌ تو از آن ها بهتر باش یعنی هر کس با تو حرف نزد تو با او حرف بزن هر کس به تو کمک نکرد تو به او کمک کن هر کس به تو بدی کرد او را ببخش. اگر این طور باشی خدا تو را یاری خواهد کرد و دشمنی ها به دوستی تبدیل خواهد شد. »

فعاليت شماره 5 : قصه كوتاه از امر به معروف و نهي از منكر

عنوان قصه : فرشته بيكار

مردی خواب عجیبی دید . او در عالم رویا دید که نزد فرشتگان رفته و به کارهای آنها نگاه می کند . هنگام ورود دسته بزرگی از فرشتگان را دید که سخت مشغول کارند و تندتند نامه هایی را که توسط پیک ها از زمین می رسند باز می کنند و آنها را داخل جعبه هایی می گذارند.

مرد از فرشته ای پرسید: شما دارید چکار می کنید؟

فرشته در حالی که داشت نامه ای را باز می کرد جواب داد: اینجا بخش دریافت است.ما دعاها و تقاضاهای مردم زمین را که توسط فرشتگان به ملکوت می رسد به خداوند تحویل می دهیم.

مرد کمی جلوتر رفت .باز دسته بزرگ دیگری از فرشتگان را دید که کاغذهایی را داخل پاکت می گذارند و آنها را توسط پیک هایی به زمین می فرستند.

مرد پرسید: شماها چکار می کنید؟

یکی از فرشتگان با عجله گفت: اینجا بخش ارسال است. ما الطاف و رحمات خداوند را توسط فرشتگان به بندگان زمین می فرستیم.
مرد کمی جلوتر رفت و یک فرشته را دید که بیکار نشسته!!

مرد با تعجب از فرشته پرسید: شما اینجا چکار می کنی و چرا بیکاری؟

فرشته جواب داد: اینجا بخش تصدیق جواب است.مردمی که دعایشان مستجاب شده باید جواب تصدیق دعا بفرستند ولی تنها عده بسیار کمی جواب می دهند.

مرد از فرشته پرسید: مردم چگونه می توانند جواب تصدیق دعاهایشان را بفرستند؟!

فرشته پاسخ داد: بسیار ساده است . فقط کافی است بگویند:

خدایا متشکریم!!

فعاليت شماره 6 : آشنايي با شرايط و مراتب  امر به معروف و نهي از منكر

شرایط وجوب امربه معروف و نهی ازمنکر

باید امر به معروف و نهی از منکر کننده بداند آنچه مکلف ترک نموده، واجب و یا آنچه مرتکب گردیده از منکرات است و بر کسی که چنین علم و آگاهی از کار دیگری ندارد، واجب نیست.

باید آمر یا ناهی احتمال تأثیر دهد پس اگر مطمئن باشد که امر و نهیش مؤثر واقع نمی شود، امر و نهی بر وی واجب نیست.

لازم است امر و نهی کننده بداند که شخص بر گناهش باقی است پس اگر دانست که وی گناهش را ترک نموده و آن را تکرار نخواهد کرد، امر به معروف و نهی از منکر بر او واجب نیست.

برخورد با گنهکار ضرر و مفسده ای برای امرونهی کننده یا خویشان و برادران دینی اش نداشته باشد؛ مگر معروف و منکر از اموری باشند که شارع مقدس اهتمام ویژه ای نسبت به آن ها دارد؛ مانند حفظ اسلام و شعائر آن و امنیت جان و ناموس مسلمانان، بنابراین اگر شعائر اسلامی یا جان عده ای از مسلمانان در معرض خطر و نابودی شد، باید اصل اهم و مهم مورد توجه قرار گیرد و صرف ضرردیدن موجب سقوط وظیفه نمی شود.

اقسام امر به معروف و نهی از منکر

امر به معروف و نهی از منکر به دو قسم واجب و مستحب تقسیم می شود که عبارتند از:

آنچه انجام آن از نظر عقل یا شرع لازم و واجب و یا ارتکابش از نظر آن دو، زشت و قبیح باشد، امر و نهی در موردشان واجب می گردد.

هر کاری که انجامش از نظر عقل یا شرع خوب و مستحب یا ارتکابش از دیدگاه آن دو، پسندیده نیست، امر و نهیش مستحب است.

گفتنی است امر به معروف و نهی از منکر از واجبات توصلی است یعنی قصد قربت در آن شرط نیست؛ هر چند با داشتن قصد قربت از پاداش الهی نیز برخوردار خواهد شد.

مراتب امر به معروف و نهی از منکر

نخستین و مؤثرترین روش برای دعوت دیگران به نیکی ها و بازداشتن از منکرات، آراستگی خود انسان به تقوی و اخلاق حسنه است.

صاحب جواهر از فقهای شیعه در این باره می نویسد:

آری، از بزرگ ترین افراد امربه معروف و نهی ازمنکر و والاترین و مؤثرترین آن ها، خصوصاً نسبت به زعیمان دینی این است که جامه کار نیک بپوشند و در کارهای خیر از واجب و مستحب پیشقدم باشند و جامه زشت کاری را از اندام خود دور کنند و نفس خویش را به اخلاق عالی تکمیل و از اخلاق زشت پاک سازند که این خود سبب مؤثر و کاملی است تا مردم، به معروف گرایش پیدا کرده و از منکر دوری گزینند... .

در فقه اسلامی سه مرحله برای این وظیفه مهم در نظر گرفته شده است. هر مرحله نیز خود دارای مراتب و درجاتی است و در صورت مؤثر بودن یک مرحله یا یک مرتبه، اقدام به مرحله یا مرتبه بعدی جایز نیست. آن سه مرحله عبارتند از:

اظهار تنفر قلبی: امرونهی کننده ناراحتی قلبی خود را از منکر واقع شده آشکار کند و به طرف بفهماند که منظورش از این کار، این است که وی معروف را انجام داده و یا منکر را ترک نماید. برای این کار چند درجه است از قبیل روی هم فشردن پلک های چشم و روی ترش کردن، روگرداندن، پشت کردن، ترک رفت و آمد و امثال این ها.

گفتنی است تنفر قلبی از گناه لازمه ایمان بوده و بر همگان واجب عینی است، گرچه توان هیچ گونه امر به معروف و نهی از منکر نداشته باشند و آنچه به عنوان امر به معروف و نهی از منکر باید انجام گیرد، اظهار تنفر قلبی از گناه است.

امر و نهی گفتاری : امام خمینی (قدس سره الشریف) در این زمینه می نویسد: اگر بداند که از مرتبه اول امربه معروف و نهی ازمنکر نتیجه نمی گیرد، واجب است از مرتبه دوم استفاده کند، در صورتی که احتمال تأثیر بدهد و اگر احتمال دهد که با موعظه و زبان نرم، نتیجه حاصل می شود، نباید به مراحل بعدی تجاوز نماید. اگر بداند که مرحله قلبی اثر ندارد و بایستی با لحن آمرانه امر و نهی کند، باید همین کار را بکند در عین حال باید درجات تندی در گفتار را رعایت نماید.

استفاده از زور و قدرت: اگر دو مرحله قبلی کارآیی نداشته باشند؛ باید از زور و قدرت استفاده گردد، بدین معنا که با اِعمال فشار جلوی انجام گناهان گرفته شود و بین شخص و گناه مورد نظرش فاصله ایجاد گردد. در این مرحله نیز باید از مراتب سبک تر شروع کرد؛ اما در فرضی که بازداری از گناه متوقف بر کتک کاری و ایجاد جراحت و امثال آن باشد، باید با اذن فقیه جامع الشرایط انجام گیرد و در شرایط فعلی که نهادهای قانونی جمهوری اسلامی شکل گرفته، چنین کاری باید با اجازه نهادهای مربوط باشد.

گفتنی است آنجا که از فرد کاری ساخته نیست، باید امربه معروف و نهی ازمنکر به شکل جمعی و گروهی انجام گیرد. همچنین از تدابیر عملی نباید غفلت کرد یعنی باید دید چه طرح و رفتاری، مردم را نسبت به کار نیک تشویق می کند و یا از کار زشت باز می دارد و این به معنای دخالت دادن عقل و منطق، در اجرای قانون امربه معروف و نهی ازمنکر است؛ چرا که اسلام در شیوه های اجرایی این اصل مهم، آن را به عقل و تدبیر انسان وانهاده است تا از هر راه ممکن و مفید، ریشه منکرات را از جامعه برکند. برخلاف واجبات عبادی همانند نماز که شکل انجام آن نیز باید با تعبد به دستور شرع صورت پذیرد.

فعاليت شماره 7 : نتیجه امر به معروف و نهی از منکر

نتیجه این که امر به معروف و نهی از منکر همچون خون در پیکره دین جریان دارد و ضامن حیات اسلام است. خیزش و قیام مصلحان در جامعه‌ اسلامی نیز، بازتابی از عمل به این فریضه می باشد و اگر مصلحان بزرگی همچون امام حسین ـ علیه السلام ـ نمی بودند، ارزش های انسانی و الهی از بین رفته و اسلام قرن ها پیش توسط تبهکاران دفن شده بود، انقلاب اسلامی ایران، خود یکی از ثمرات و نتایج با ارزش این اصل در جنبه های سیاسی و حکومتی است که توسط مصلح بزرگ، امام خمینی(رحمة الله علیه) رهبری شده و به پیروزی رسید و هم اکنون به زعامت رهبر معظم انقلاب اسلامی به راه خود ادامه می دهد.

فعاليت شماره 8 : آشنايي با بزرگترین امر به معروف تاریخ

مردی به حضور امام باقر علیه السلام رسید و عرض کرد:« شما اهل بیت رحمت هستید. خداوند رحمت را مخصوص شما قرار داده است. »

امام علیه السلام فرمود: « همین گونه است. خدا را سپاس که ما هیچ کس را به گمراهی نمی‌افکنیم و از راه هدایت خارج نمی‌کنیم. دنیا به پایان نخواهد رسید تا این که خداوند، مردی از ما اهل بیت را برانگیزد که به کتاب خدا عمل می‌کند و از همه‌ی امور منکر نهی می‌نماید . »

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: